in , , ,

"Χαίρε Κεχαριτωμένη". Ο Ευαγγελισμός στην ΤΕΧΝΗ σε 52 υπέροχα έργα στην ψηφιακή γκαλερί του fonien.gr ANNUNCIATION, Icons and Paintings, from the 3rd to the 20th century.

Η έκθεσή μας στο fonien.gr πριν από λίγο καιρό, για τον πολιούχο Άγιο Νικόλαο, σημείωσε εξαιρετική επιτυχία, με περισσότερες από 13.000 επισκέψεις. Ενδιαφέρον που επιτέλους ελπίζουμε να επιδράσει θετικά και παροτρυντικά στους αρμόδιους του Δήμου μας οι οποίοι ανεξήγητα αδιαφόρησαν και αρνήθηκαν τη δημόσια τότε παρουσίασή της, παρόλες τις επανειλημένες ανακοινώσεις τους υπέρ της “ανάγκης προβολής και ανάδειξης θρησκευτικών θησαυρών με στόχο την ανάπτυξη”.
Οργανώνουμε και τώρα κάτι το μοναδικό, μια από τις πέντε ενότητες που έχουμε ήδη ετοιμάσει, όπου συνδυάζουμε Τέχνη, Ιστορία, Πολιτισμό, Παράδοση, Θρησκεία, Ομορφιά, Αρμονία.
Aς υιοθετήσει ο καθένας μας όποια πτυχή τον ικανοποιεί.
Ο Ευαγγελισμός.
Γεγονός σημαντικό, φιλοσοφικά, εννοιολογικά, συμβολικά, θρησκευτικά.
Με δέκα στην αρχή απεικονίσεις εκκλησιαστικές και στη συνέχεια με αρκετούς πίνακες από διάσημους χρωστήρες και από μεγάλα μουσεία και συλλογές. Και προπάντων με σύντομες υπενθυμίσεις ή επεξηγήσεις, για στοιχεία που ποτέ ίσως δεν σκεφθήκαμε και δεν μας απασχόλησαν μέχρι τώρα.
Απολαύστε την οπτική, θεματολογική, πνευματική γαλήνη των παρακάτω παραστάσεων.
Υ.Γ Να συμπληρώσουμε οτι σε προσωπική μας επίσκεψη στον Αρχιεπίσκοπο Κρήτης κ.Ειρηναίο, μετά από τηλεφωνική μας επαφή και ανταλλαγή επιστολών, με πρότασή μας ώστε να οργανώσει η Εκκλησία σε Παγκρήτιο επίπεδο αυτές τις εκθέσεις, ο Σεβασμιώτατος μου εξήγησε ότι αδυνατεί, διότι ΔΕΝ πρόκειται αποκλειστικά για  θρησκευτικές εικόνες αλλά περιλαμβάνονται ΚΑΙ πίνακες εκτός εκκλησίας, από τη γόνιμη συχνά φαντασία των καλλιτεχνών.
Με συμβούλευσε (σοφά) όμως και τον ευχαριστώ, σχεδόν με προέτρεψε, να ΟΡΓΑΝΩΘΟΥΝ οι εκθέσεις, σε συνεργασία με ΔΗΜΟΥΣ, κάτι που όμως είχα ήδη προσπαθήσει!
Αν ο Δήμος Α.Ν άλλαξε γνώμη και ενδιαφέρεται, είμαι στη διάθεσή του.
Φιλικά,
Στέλιος Αδαμάκης
1
250 μ.Χ, Catacombe Priscilla, Roma, Italy. Η παλαιότερη γνωστή διασωθείσα τοιχογραφία-απεικόνιση Ευαγγελισμού, σε κατακόμβες στη Ρώμη. Χωρίς σκήπτρο και πτερά ο Γαβριήλ, με ακάλυπτα μαλλιά η Παναγία, ένδειξη ανύπανδρης παρθένου.
2
435, Santa Maria Maggiore, Roma, Italy. Ψηφιδωτό, σε εκκλησία της Ρώμης. Εμφανίζεται η περιστερά-Άγιο Πνεύμα, υιοθετημένη από τη Σύνοδο της Νίκαιας του 325, παρουσία ήδη στο μήνυμα λήξης του κατακλυσμού και στη βάπτιση του Ιησού.
3
750-850 ca, Syrian Silk Tapestry, Musei Vaticani, Roma, Italy. Υφαντό. Καθιστή Παναγία, ένδειξη κύρους. Στις εικόνες καλύπτεται η ως τότε ελεύθερη κόμη. Πολύχρωμα πτερά αγγέλου ώστε να διαφέρει από την ελληνική πασίγνωστη θεά Νίκη.
4
1130, Ustyjug Annunciation, Tretyakov Gallery, Moskow, Russia. Από τις ελάχιστες παραστάσεις Παναγίας φέρουσας το Βρέφος. Σύμφωνα με το χριστιανικό δόγμα, στον Ευαγγελισμό ο Ιησούς δεν εμφυτεύθη αλλά συνελήφθη.
5
1200 ca, Sainte Sofia, Kiev, Ucraina. Η Παναγία, κρατώντας ανέμη με κόκκινη κλωστή. Σύμφωνα με την παράδοση, επελέγησαν 7 παρθένες να υφάνουν για το Ναό και στην Παρθένο κληρώθηκε με θεία επέμβαση το αυτοκρατορικά πορφυρό κομμάτι.
6
1220 ca, Sainte Catherine of Sinai monastery, Egypt. Η εξ ουρανού φωτεινή δέσμη κατευθύνεται στα ώτα της Παναγίας απ’ όπου με το Θείο Λόγο συνέλαβε τον Ιησού. Ο Γαβριήλ φέρει ποιμαντορική ράβδο και ευλογεί
7
1300, Santa Maria in Trastevere church, Roma, Italy. Με πολύχρωμα τα πτερά του Γαβριήλ. Το Άγιο Πνεύμα μόνο μετά τον 11ο αιώνα εμφανίζεται συχνά, χωρίς πλέον φόβο σύγχισης με το περιστέρι, γνωστό αρχικά ως σύμβολο της θεάς Αφροδίτης.
8
1320 ca, Saint Clement church, Ohrid, FYROM. Στις πρώτες παραστάσεις και αργότερα στις βυζαντινές εικόνες, δίδεται έμφαση στο πνευματικό και όχι τόσο στο σωματικό κάλλος. Τα πάντα είναι φωτεινά, με το χρυσό χρώμα της αιώνιας δόξας.
9
1333, Simone Martini 1284 – 1344, Uffizi, Firenze, Italy. Σημαντική αλλαγή στη Δύση. Η ράβδος ή το βασιλικό σκήπτρο του Αγγέλου αντικαθίσταται συχνά από τον κρίνο, σύμβολο αγνότητος μα κι εξουσίας (Φλωρεντία, βασιλείς της Γαλλίας).
10
1405, Andrei Rubliev 1365 – 1428, Assumption church, Moscow, Russia. Σχεδόν πάντα, σε τοιχογραφία, εικόνες και πίνακες, στα αριστερά τοποθετείται ο Γαβριήλ. Με την κατεύθυνση της γραφής, το μάτι να καταλήγει δεξιά, στην Παναγία.
11
1427, Robert Campin 1375 – 1444, Metropolitan Museum of Art, New York, USA. Σημαντικότατη μεταμόρφωση, από απλοική κοπέλα με την ανέμη, σε πνευματικό άτομο, με βιβλίο με την προφητεία του Ησαια  Ιδού, Παρθένος θα Γεννήσει Τέκνον…
12
1430, Fra Angelico 1395 – 1455, San Marco monastery, Firenze, Italy. Απεικονίζεται και η σκηνή της εκδίωξης των πρωτοπλάστων αλλά κι ένα συμβολικό χελιδόνι. Σαφής αναφορά στη δυνατότητα, με τον Ευαγγελισμό, σωτηρίας και επιστροφής.
13
1434, Rogier van der Weyden 1400 – 1464, Louvre, Paris, France. Ισχυρό σύμβολο το ατσαλάκωτα στρωμένο κρεβάτι, επιβεβαίωση της παρθενίας της Παναγίας. Το ελαφρώς μαδημένο κρίνο, η αγνότης που δεν πρέπει να χαθεί. Λείπουν κεριά-φως.
14
1445, Domenico Veneziano 1400 – 1461, Fitzwilliam Museum, Cambridge, U.K. Ο δείκτης του χεριού του Γαβριήλ στραμμένος προς τα πάνω, δείχνει την προέλευση του μηνύματος. Ένδειξη παρθενίας τα κάγκελα στα παράθυρα και η κλειστή πόρτα.
15
1450, Fra Carnevale 1425 – 1484, Alte Pinakothek, Munchen, Germany. Φαίνεται το άψογο, παρθενικό κρεβάτι. Μισάνοιχτη η πόρτα, εφικτό πλέον το πέρασμα στη σωτηρία. Οι τρεις αψίδες η μια δίπλα στην άλλη, συμβολίζουν την Αγία Τριάδα.
16
1457, Leonardo da Vinci 1452 – 1519, Uffizi, Firenze, Italy. Στο κατά Λουκά Ευαγγέλιο διαβάζουμε Κι Άγγελος Εισήλθε… Η λογική συμπεραίνει στην οικία της Παναγίας. Στη γόνιμη φαντασία των ζωγράφων, είναι σε κάθε περιφραγμένο χώρο.
???????? ??????????? ???? ??????? ????????? ? ????????? ????????-??????? Gallerix.ru ( http://gallerix.ru )
1486, Carlo Crivelli 1435 – 1495, National Gallery, London, U.K. Πλήθος συμβόλων. Το πνεύμα φυλακισμένο σε κλουβί, πνεύματα πιστά και αγαθά γύρω, ελεύθερα. Ο τοίχος που με το μήνυμα σωτηρίας θα γκρεμιστεί, για την ένωση με το Θείο.

 
18
1489, Hans Memling 1430 – 1494, Metropolitan Museum of Art, New York, USA. Στον αγγελιαφόρο Γαβριήλ συχνά προστίθενται μεταγενέστερα και άλλοι άγγελοι. Όλοι με ανοιχτά πτερά, έχουν μόλις κατέβει στη γη.
 
19
1490, Pietro Perugino 1448 – 1523, Santa Maria Nuova church of Fano, Marche, Italy. Συχνά απεικονίζεται και ο Ύψιστος μαζί με το Άγιο Πνεύμα, παρουσία του συνόλου της Αγίας Τριάδος στο άγγελμα του μυστηρίου της θείας ενανθρώπισης.
 
20
1490, Sandro Botticelli 1445 – 1510, Uffizi, Firenze, Italy. Από τον 14ο αιώνα και μετά, οι καλλιτέχνες τονίζουν και τη γήινη πραγματικότητα με στάση σώματος, ομορφιά, χάρη,αναλογία, αρμονία και ανθρώπινο συναίσθημα και συγκίνηση.
 
21
1490, Stadtschloss Museum, Weimar, Germany. Ενίοτε ζωγραφίζονται κορδέλες-επιγραφές με ύμνους προς την Παναγία. Εδώ εμφανίζεται και ο μονόκερως που πλησιάζει μόνο παρθένους, μυθικό ζώο από την αρχαιότητα, με το κέρας της σωτηρίας.
 
22
1491, Luca Signorelli 1450 – 1523, Pinacoteca di Volterra, Toscana, Italy. Έκπληξη-Ταραχή-Αποδοχή. Είναι τρεις κατά σειρά αντιδράσεις της Παρθένου. Η τελική αποδοχή εκφράζεται από τις στραμμένες παλάμες της προς τα έξω για υποδοχή.
 
23
1501, Bernandino Pinturicchio 1454 – 1513, Santa Maria Maggiore di Spello, Umbria, Italy. Σε αντίθεση με την παρουσία εδώ στον πίνακα του Υψίστου, στην Ορθόδοξη αγιογραφία δεν έχουμε απεικόνισή του διότι ο Θεός ποτέ δεν φανερώθηκε.
 
24
1503, Raphael 1483 – 1520, Pinacoteca Vaticana, Roma, Italy. Πρώτα καθιερώθηκε να εορτάζεται η Γέννηση την 25η Δεκεμβρίου και κατόπιν η 25η Μαρτίου, δηλαδή εννέα μήνες πριν. Ο έξω χώρος δεὶχνει το χάος όπου τώρα θα μπει μια τάξη.
 
 
25
1528, Benvenuto Tisi 1481 – 1559 Musei Capitolini, Roma, Italy. Κυριαρχεί η διπλή κολώνα, έκφραση της διπλής φύσης του Ιησού, θείας-ανθρώπινης. Το διάφανο βάζο συμβολίζει την Παναγία, τα γαρύφαλλα τον πόνο για τη θυσία του Ιησού.
 
26
1530, Saint Jakob church, Augsburg, Germany. Ενίοτε ο Αρχάγγελος φέρει συμβολικά ένα ένδυμα άρχοντα ή επισκόπου, ένδειξη δύναμης και εξουσίας. Τα πόδια της Παναγίας ακουμπούν σε αυτοκρατορικό υποπόδιο, εικόνα του Χριστού-βασιλέα.
 
27
1534, Lorenzo Lotto 1480 – 1556, Museo Civico di Recanati, Marche, Italy. Ο σημαντικός συμβολισμός είναι ο γάτος. Δείχνει το Κακό, τον Διάβολο, να απομακρύνεται αγριεμένος από την εμφάνιση του Αγγέλου. Με τον  Ύψιστο που προστάζει.
 
28

 1540, Paris Bordone 1500 – 1571, Musée des Beaux Arts, Caen, France. Άσκηση αρχιτεκτονικού ύφους και βάθους-προοπτικής αλλά και με δύο αδιάφορους θεατές σε παράθυρο, που απομακρύνουν τον Άγγελο από το στόχο, την ανθρώπινη σωτηρία.
29
1546, Maertan van Heemskerck 1498 – 1574, Frans Halsmuseum, Haarlem, Holland. Τον Ευαγγελισμό μας τον διηγείται το Κατά Λουκά Ευαγγέλιο στο κεφάλαιο Ι, 26-38.  Διάφορες λεπτομέρειες, συμπληρώνονται από το πρωτευαγγέλιο του Ιακώβου.
30
1560, Michelangelo 1475 – 1564, The Morgan Library & Museum, New York, USA. Οι ζωγράφοι αντιμετώπιζαν μία πρόκληση. Πώς να αποδώσουν το νόημα της θείας σκηνής. Τα κατάφεραν Ορθόδοξοι και Καθολικοί, με τη στάση σώματος ή τα σύμβολα.
31
1564, Tiziano 1488 – 1576, San Salvatore church, Venezia, Italy. Δεν υπάρχουν στοιχεία της ημερομηνίας καθιέρωσης της 25ης Μαρτίου για τον εορτασμό του Ευαγγελισμού. Μάλλον από 4ο αιώνα, με πρώτη αναφορά στη σύνοδο Τολέδου το 656.
32
1578, Paolo Veronese 1528 – 1588, Accademia, Venezia, Italy. Πλούσια συμβολικά στοιχεία, σχεδόν όλα παρόντα. Ξαφνική, θριαμβευτική άφιξη Γαβριήλ, έκπληξη, περιστερά, κρίνος, κολώνα σύνδεση με το θείο, βάζο διάφανο, άνοιγμα-πέρασμα.
33
1587, Tintoretto 1518 – 1594, Scuola Grande di San Rocco, Venezia, Italy. Το ένδυμα της Θεοτόκου απλό, το κάθισμα παλιό, ταπεινός ο διάκοσμος, ο δε εξωτερικός τοίχος της ανθρώπινης απομόνωσης από το θείο είναι σχεδόν γκρεμισμένος.
34
1596, Federico Barocci 1535 – 1612, Santa Maria degli Angeli, Assisi, Italy. Ο Γαβριήλ με ένα γόνατο λυγισμένο, είναι στάση δανεισμένη από τους ιππότες και τους τροβαδούρους του Μεσαίωνα, σεβασμός και τιμή μπροστά σε μια γυναίκα.
35
1600, El Greco 1541 – 1614, Fine Arts Museum, Bilbao, Spain. Ατμόσφαιρα γιορτινή, φως χαρούμενο, πλήθος από σε αγαλλίαση τελούντες μικρούς και μεγάλους αγγέλους που συμμετέχουν στο θείο μήνυμα. Σύννεφο-φλόγα στα πόδια του Γαβριήλ.
36
1608, Caravaggio 1571 – 1610, Musée des Beaux Arts, Nancy, France. Ένας ανατρεπτικός ζωγράφος. Κρεβάτι αναστατωμένο, δάκτυλο αγγέλου επικριτικό, Παναγία υποταγμένη. Σε πίνακα νεοσυντηρημένο από καταστροφική επέμβαση του 19ου αιώνα.
37
1628, Peter Paul Rubens 1577 – 1640, Rubenhuis, Amsterdam, Holland. Συχνά πίσω από τη Μαρία τοποθετείται μια κουρτίνα, προορισμένη να καταπέσει κατά την εμφάνιση-αποκάλυψη του Θεού. Στους Ρωμαίους αυτοκράτορες ήταν σημάδι εξουσίας.
38
1629, Hendrick ter Bruggen 1588 – 1629, Diest Museum, Belgium. Πιστεύοντας στα λόγια του όφι και αγνοώντας τη θεία εντολή, η Εύα έφερε το θάνατο. Τώρα, πειθόμενη από τα λόγια του αγγέλου και συγκατανεύοντας, η Μαρία έφερε τη ζωή.
39
1630, Artemisia Gentileschi 1593 – 1653, Museo Nazionale di Capodimonte, Napoli, Italy. Σπάνιος Ευαγγελισμός διότι προέρχεται από μια από τις ελάχιστες γυναίκες-ζωγράφους της Αναγέννησης. Χρωματικός πλούτος με παιγνίδια φωτισμού.
40
1630, Matthias Stomer 1600 – 1652, Uffizi, Firenze, Italy. Το κερί προσφέρει την ευκαιρία για πανέμορφο κιαροσκούρο, την αντίθεση ανάμεσα σε φωτεινό και σκοτεινό. Και με τη συνεννόηση ανάμεσα σε Θεοτόκο-Γαβριήλ ιδιαίτερα ανθρώπινη.
41
1644, Philippe de Champaigne 1602 – 1674, Metropolitan Museum of Art, New York, USA. Η Παναγία δεν είναι μια παρένθετη μητέρα, ένα απλό μεταφορικό μέσο. Συμμετέχει πρώτα με την αποδοχή της και μετά με την προσφορά της σάρκας της.
42
1660, Esteban Bartolomè Murillo 1617 – 1682, Prado, Madrid, Spain. Η παρουσία ομάδος μικρών αγγέλων στον ουρανό, τρυφερών μα και χαρούμενα ταραγμένων, προσδίδει ένα χαρακτήρα γιορτής, με επιπλέον κίνηση στη σκηνή που εκτυλίσσεται.
43
1665, Francisco Rizi 1614 – 1685, Prado Museum, Madrid, Spain. Στην Ορθοδοξία, η κορδέλα στα μαλλιά του Αγγέλου, δηλώνει ότι έχει μια εντολή, δεν λειτουργεί μόνος αλλά υπακούει στο Θεό. Είναι Φως δευτερεύον, επαγωγικά από Εκείνον.
44
1672, Luca Jordano 1634 – 1705, Metropolitan Museum of Art, New York, USA. Για την Εκκλησία Καθήμενος σημαίνει πάντοτε βεβαιότητα. Ο Θεός είναι καθήμενος, Συ ο καθήμενος εις τους αιώνας. Και ο Ιησούς και η Παναγία, μα όχι οι άγιοι.
45
1724, Tiepolo 1696 – 1770, Hermitage Museum, Saint Petersburg, Russia. Το βιβλίο και το αναλόγιο εμφανίζονται από 11ο αιώνα και φανερώνουν πνευματική συγκέντρωση και προσευχή. Εδώ και κάτι σπάνιο, μια ημίγυμνη παρουσία του Γαβριήλ.
46
1764, Johan Daysinger, Waidhofen Thaya Assumption church, Austria. Αρχικά ο Ευαγγελισμός της θείας Σύλληψης, αποτελούσε γιορτή του Ιησού Χριστού, δηλαδή Δεσποτική. Μόνο αργότερα συμπεριελήφθη στις Θεομητορικές εορτές, της Παναγίας.
47
1765, Francesco Capella 1711 – 1784, Städel Museum, Franfurt, Germany. Στην Αναγέννηση ο χριστιανός δεν επιθυμεί μόνο να λατρέψει την Παναγία-μητέρα του Ιησού αλλά και να την πλησιάσει για να μεσολαβήσει ως μητέρα όλων των πιστών.
48
1850, Dante Gabriel Rossetti 1828 – 1882, Tate Britain, London, U.K. Ο Άγγελος, με τα πόδια στις φλόγες, το βλέμμα του δεν διασταυρώνεται καν με της Παναγίας, Σε δωμάτιο σχεδόν κενό, που γεμίζει όμως από τη σπουδαιότητα της στιγμής.
49
1879 ca, Carl Heinrich Bloch 1834 – 1890, Frederiksborg Palace church, Copenhagen, Danemark. Το μήνυμα μας θαμπώνει με το φως του το άπλετο. Τα δύο ρόγδια υποδηλώνουν με τα πάμπολλα σπόρια τους τις αναρίθμητες αρετές της Παναγίας.
50
1879, Edward Burne Jones 1833 – 1898, Lady Lever Art Gallery, Liverpool, U.K. Οι καλλιτέχνες αποδίδουν πλέον τα χαρακτηριστικά του Αγγέλου λιγότερο αυστηρά, περισσότερο λεπτά-ρομαντικά από ότι στις πρώτες χριστιανικές απεικονίσεις.
51
1914, John William Waterhouse 1847 – 1919, Private collection, New York, USA. Δυο σαφώς διαφορετικοί κόσμοι πλησιάζονται. Ο θεïκός κήπος και η ανθρώπινη αρχιτεκτονική, με ανέμη και μαλλί αφημένα στο πλάι και τη σκέψη στο νέο ρόλο.
52
1928, Alfredo Guttero 1882 – 1932, National Museum of Fine Arts, Buenos Aires, Argentina. Απολυτίκιο. Σήμερα της σωτηρίας ημών το κεφάλαιον και του απ’ αιώνος μυστηρίου η φανέρωσις, ο Υιος του Θεού Υιός της Παρθένου γίνεται…