Η όμορφη και ενδιαφέρουσα έκθεση που δεν συμπεριλήφθηκε στον φετινό εορτασμό του πολιούχου Αγίου Νικολάου καθώς δεν την αποδέχτηκαν οι φορείς στην πόλης μας, παρουσιάζεται, καινοτόμα στο «φωνη εν»
Ο πολιούχος μας, Άγιος Νικόλαος των Μύρων.
Ιστορία, παράδοση, θρύλοι σε Ανατολή και Δύση στις απεικονίσεις του στην Τέχνη, σε πίνακες, τοιχογραφίες και εικόνες.
Θα ήθελα να σας υπενθυμίσω γνωστά ή λιγότερο γνωστά στοιχεία για τον Άγιο Νικόλαο, πολιούχο της πόλης μας, τον οποίο εορτάζουμε.
Ελληνική Ορθόδοξη εικόνα του Αγίου Νικολάου.
-Ο Άγιος γεννήθηκε στα Πάταρα της Λυκίας, στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία.
ΛΥΚΙΑ, Πάτερα και Μύρα.
-Γεννήθηκε περίπου το 270 μ.Χ, με ελληνική γλώσσα και ανατροφή.
Γέννηση Αγίου Νικολάου, 1350, St Nicholas Church, Pec, Cosovo.
-Λέγεται ότι ο Άγιος παρέμεινε, νεογέννητος, επί δίωρο όρθιος στη σκάφη καθαρισμού του, προσευχόμενος.
Προσευχή του νεογέννητου Αγίου Νικολάου, 1440, Pietro di Giovanni d’Ambrogio, 1410-1449, Kunst museum, Basel, Switzerland.
-Ο Άγιος Νικόλαος τυγχάνει γενικής αποδοχής, αγάπης, εκτίμησης και λατρείας και από την Ορθόδοξη και από την Καθολική εκκλησία.
Άγιος Νικόλαος, (λεπτομέρεια), Paolo di Matteis, 1662-1728, Napoli, Italy.
-Προτείνεται μάλιστα από μερίδα καθολικού κλήρου (δομινικανοί) όπως ανακηρυχθεί κοινός προστάτης άγιος του Χριστιανικού Οικουμενισμού, στα πλαίσια των επαφών των δύο εκκλησιών, στην προσπάθειά τους σύγκλισης.
Άγιος Νικόλαος, 1294, Lipnya church of St Nicholas in Novgorod, Russia.
-H παράδοση αναφέρει ακόμη ότι ο Άγιος Νικόλαος ήδη βρέφος εκδήλωσε πόσο θεοσεβής ήταν, αρνούμενος να θηλάσει τις ημέρες νηστείας Τετάρτη και Παρασκευή.
Άρνηση θηλασμού του Αγ. Νικολάου, 12ος αιών, Abbazia di Novalesa, Torino, Italy.
-Οι γονείς του Αγίου πέθαναν από επιδημία πανώλης όταν ήταν νέος και εκείνος μοίρασε τα υπάρχοντά του. Με χρήματά του έσωσε τρεις κόρες -καταδικασμένες σε πορνεία λόγω χρεών και πτώχευσης του πατέρα τους- προικίζοντας τις ο Νικόλαος με τρία πουγγιά χρυσά νομίσματα.
Ο Άγιος Νικόλαος προικίζει τις τρεις κόρες, 1510, Gerard David, 1460-1523, National Gallery of Scotland, UK.
-Από τότε στις απεικονίσεις του σχεδόν πάντα εμφανίζεται με τρεις συμβολικές μπάλες χρυσού.
Άγιος Νικόλαος, Gregorio Preti, 1603-1672, Italy.
-Χαρακτηριστικό επίσης σύμβολο του Αγίου Νικολάου αποτελεί η ποιμαντορική ράβδος, καθώς αργότερα χειροτονήθηκε επίσκοπος, στη γειτονική πόλη της γεννήτειράς του, Μύρα της Λυκίας.
Άγ. Νικόλαος, 1480, Carlo Crivelli, 1435-1495, Monte San Martino, Macerata, Italy.
-Σύμφωνα με προφητικό όνειρο επισκόπου και σύμφωνη γνώμη των υπόλοιπων, αποφασίσθηκε να καταλάβει τη χηρεύουσα επισκοπική θέση όποιος με το όνομα Νικόλαος περνούσε το κατώφλι το επόμενο πρωί. Ο πρώτος που εισήλθε ήταν ο Άγιος Νικόλαος.
Ο Άγιος Νικόλαος χειροτονείται επίσκοπος Μύρων, 1562, Veronese, 1528-1588, National Gallery, London, UK.
-Κατά τη χριστιανική παράδοση, ο Άγιος πραγματοποίησε πολυάριθμα θαύματα και έγινε ιδιαίτερα γνωστός και αγαπητός.
Θαύματα Αγίου Νικολάου, 1733, St Nicholas church, Véroce, France.
-Έσωσε από εκτέλεση τρεις άδικα κατηγορηθέντες αξιωματούχους, εμφανιζόμενος στον ύπνο του αυτοκράτορα και πείθοντάς τον για την αθωότητά τους.
Η απελευθέρωση των τριών αθώων καταδικασμένων, 1448, Fra Angelico, 1395-1455, National Gallery of Umbria, Perugia, Italy.
-Σε λιμό ζήτησε και πήρε σιτάρι από πλοίο για να θρέψει τους κατοίκους της πόλης του, χωρίς το φορτίο να έχει λιγοστέψει σαν ποσότητα όταν καταμετρήθηκε στο λιμάνι άφιξης, την Κωνσταντινούπολη.
Το θαύμα του σίτου, εκφόρτωση από το πλοίο, 1332, Ambrogio Lorenzetti, 1290-1348, Uffizi, Firenze, Italy.
-Ο Άγιος, κατά τη διάρκεια καταιγίδας ηρέμησε την τρικυμία και έσωσε το πλήρωμα κινδυνεύοντος καραβιού.
Ο Άγιος Νικόλαος σώζει καράβι από καταιγίδα, 1425, Gentile da Fabriano, 1370-1427, Quartesi Altarpiece, Pinacoteca Vaticana, Italy.
-Από τότε, ο Άγιος Νικόλαος θεωρείται προστάτης των ναυτικών.
Ο Άγιος Νικόλαος ευλογεί τους ναυτικούς, 1500, Workshop of Michael Wolgemut, 1500, Stieglitz school museum, Germany.
-Όταν επεβλήθη βαρύτατη φορολογία στη Λυκία, ο Άγιος ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη και έπεισε τον Κωνσταντίνο να τη μειώσει δραστικά. Ο αυτοκράτορας άλλαξε κατόπιν γνώμη αλλά με θεία λέγεται παρέμβαση το διάταγμα είχε ήδη φθάσει στα Μύρα και εφαρμοσθεί, καλύπτοντας διά θαλάσσης εκατοντάδες χιλιόμετρα μέσα σε λίγη ώρα.
Άγιος Νικόλαος, Σερβική εικόνα, δωρεά του Σέρβου τσάρου Stephen Uros ΙΙΙ, 1327, St Nicholas Basilica in Bari, Italy.
-Ο Άγιος έσωσε τρεις νεκρούς νέους, θύματα αποτρόπαιου εγκλήματος, επανασυνθέτοντας κατά θαυματουργό τρόπο τα μέλη του σώματός τους και επαναφέροντάς τους στη ζωή.
Ανάσταση των τριών παιδιών, 1510, Gerard David, 1460-1523, National Gallery of Scotland, UK.
-Συχνά στις απεικονίσεις του ο Άγιος Νικόλαος εμφανίζεται ως παραστάτης της Θεοτόκου και του μικρού Ιησού.
Παναγία με βρέφος, άγιο Νικόλαο και ευαγγελιστή Ιωάννη, 1515, Cima da Conegliano, 1460-1518, National Gallery, London, UK.
-Εδώ, με τον Ιωάννη το Βαπτιστή, χαρακτηριστικό δείγμα της λατρείας που ενέπνεε.
Παναγία με βρέφος και αγίους Νικόλαο και Ιωάννη Πρόδρομο, 1505, Raphael, 1483-1520, Ansidei Madonna, National Gallery, London, UK.
-Συμμετείχε στη Σύνοδο της Νίκαιας το 325 όπου ανάμεσα στα υπόλοιπα θέματα τέθηκε και εκείνο της θείας και ανθρώπινης φύσης του Χριστού και εξιστορούν το επεισόδιο όταν ο Άγιος αγανακτισμένος ράπισε τον Άρειο.
Ο Άγιος Νικόλαος ραπίζει τον Άρειο, Sumela monastery, Trabzun, Turkey.
-Ο Άγιος Νικόλαος φυλακίσθηκε λόγω της πράξης του, αφού πρώτα του αφαιρέθηκαν το ευαγγέλιό του και το ωμοφόριό του που σύμφωνα με την παράδοση του επαναπρόσφεραν κατά τη διάρκεια της νύχτας ο Ιησούς και η Παναγία, με αποτέλεσμα ο αυτοκράτορας να τον ελευθερώσει, έχοντας πεισθεί για το θαύμα.
Άγιος Νικόλαος, με Ιησού και Παναγία προσφέροντές του ευαγγέλιο και ωμοφόριο, 13ος αιών, Agia Ekaterini Sinai, Egypt.
-Ο Άγιος Νικόλαος εκοιμήθη το 445 περίπου και ετάφη στα Μύρα.
Θάνατος Αγίου Νικολάου, 1448, Fra Angelico, 1395-1455, Galleria Nazionale dell’Umbria, Perugia, Italy.
-Το 1087, υπό κατοχή της περιοχής από τους Σελτζούκους Τούρκους, πλοία από το Μπάρι της Ιταλίας αποβίβασαν 62 ναύτες που αφαίρεσαν οστά από τον τάφο του Αγίου, θεωρούμενοι άρπαγες πειρατές από την Ορθόδοξη Εκκλησία αλλά με την Καθολική Εκκλησία αντίθετα να το αποκαλεί ευσεβή πράξη και προστασία, διότι τον διέσωσαν από σύληση και βεβήλωση.
Τάφος Αγίου Νικολάου στα Μύρα της Λυκίας.
-Το κίνητρο για την αφαίρεση των οστών σίγουρα ήταν θρησκευτικό. Ήταν όμως και πολιτικό αλλά και οικονομικό διότι όποιος κατείχε λείψανα ενός τόσο αγαπημένου και τιμώμενου αγίου είχε εξασφαλίσει για την περιοχή του φήμη και επισκεψιμότητα από πλήθη προσκυνητών, συνεπώς και τεράστια έσοδα.
Άγιος Νικόλαος, 1563, Tiziano, 1488-1576, San Sebastiano, Venise, Italy.
-Αστραπιαία οικοδομήθηκε εκκλησιαστική κρύπτη όπου τοποθετήθηκε ο Άγιος και σε μία 12ετία περατώθηκε και το υπόλοιπο του ναού, με την κρύπτη στο εσωτερικό της. Έκτοτε ο Άγιος Νικόλαος των Μύρων, αποκαλείται στη Δύση και Άγιος Νικόλαος του Μπάρι. Κάθε χρόνο οργανώνεται μεγάλη γιορτή με μεσαιωνικές ενδυμασίες, με αναπαράσταση της άφιξης των λειψάνων.
Άγιος Νικόλαος, Bari, Italy.
-Οι περιπέτειες των λειψάνων δεν σταματούν εδώ. Το 1099 ενετικά αυτή τη φορά πλοία φθάνουν στα Μύρα και απογυμνώνουν τον τάφο από τα μικρού μεγέθους οστά που δεν είχαν αφαιρεθεί στην πρώτη επιδρομή. Τα μεταφέρουν στη Βενετία όπου τοποθετούνται στην ήδη υπάρχουσα εκκλησία του Άη Νικόλα, στο Λίντο.
Ο Άγιος Νικόλαος σε Θεία Έκσταση, 1653, Mattia Preti, 1613-1699, Italy.
-Γίνονται αντικείμενο λατρείας και Ανώνυμος ιστορικός της εποχής γράφει χαρακτηριστικά “Βενετία τυχερή κι ευτυχισμένη, έχεις τον ευαγγελιστή Μάρκο ως ατρόμητο λέοντα στα καράβια σου στις ναυμαχίες και τον Σαν Νικολό, (Αη Νικόλα), τον προστάτη των Ελλήνων και αλάνθαστο τιμονιέρη, να τα καθοδηγεί…”.
Άγιος Νικόλαος, 1300, Hermitage museum, Saint Petersbourg, Russia.
-Ένα χρόνο πριν το θάνατό του, θεωρώντας ο Άγιος ότι δαίμονες έχουν βρει καταφύγιο σε αρχαίο ελληνικό ναό της Αρτέμιδος στη Λυκία, παροτρύνει πιστούς και τον κατεδαφίζουν.
Ο Άγιος Νικὸλαος, σείων δένδρο με δαιμόνια, 1727, Paolo de Matteis, 1662-1728, Atlanta High Museum of Art, USA.
-Ο Άγιος Νικόλαος είναι δημοφιλής σε πολλές χώρες, προστάτης της Ρωσίας, της Λορραίνης, της Νέας Υόρκης, του Άμστερνταμ, του Μπάρι και εκατοντάδων άλλων μικρών και μεγάλων πόλεων.
Άγιος Νικόλαος εν Δόξει, 1658, Luca Giordano, 1634-1705, Castelnuovo museum, Napoli, Italy.
-Ο Άγιος είναι προστάτης των ναυτικών αλλά και των παιδιών, των εμπόρων, των άδικα καταδικασθέντων, καθώς και της σωτηρίας των έκλυτης ζωής γυναικών.
Άγιος Νικόλαος, 1544, Tintoretto, 1518-1594, Kunsthistorisches museum, Vienna, Austria.
Άγιος Νικόλαος, 1544, Tintoretto, 1518-1594, Kunsthistorisches museum, Vienna, Austria.
-Στην Ελλάδα υπολογίζονται σε περίπου 400 οι εκκλησίες που του έχουν αφιερωθεί, στις οποίες πρέπει να προστεθούν αναρίθμητα μικρά απομονωμένα εκκλησάκια. Ο Άγιος Νικόλαος είναι παγκόσμια ο συχνότερα απεικονιζόμενος άγιος.
Άγιος Νικόλαος, 15ος αιών, Galerie Trétiakov, Moscow, Russia.
-Και τέλος, μοναδικό, ομάδα καθηγητών του πανεπιστημίου του Manchester υπό τον ανθρωπολόγο καθηγητή Arnand Kapoor, επιτυγχάνουν το 2004 με τις πλέον σύγχρονες μεθόδους την ανάπλαση της μορφής του Αγίου Νικολάου από το κρανίο του καθώς και τις εργασίες και μετρήσεις ήδη από το 1957 του Ιταλού ανατόμου καθηγητή Μαρτίνο.
Άγιος Νικόλαος με κατά προσέγγιση ανάπλαση του προσώπου του.
Εικόνες:
1 Άγιος Νικόλαος, 19ος αιών, Serbia.
2 Άγιος Νικόλαος, 1424, Fra Angelico, 1395-1455, Italy.
3 Άγιος Νικόλαος, περίπου 1800, Lebanon-Syria.
1 Άγιος Νικόλαος, 19ος αιών, Serbia.
2 Άγιος Νικόλαος, 1424, Fra Angelico, 1395-1455, Italy.
3 Άγιος Νικόλαος, περίπου 1800, Lebanon-Syria.
